يکي از نشانه‌هاي توسعه‌يافتگي اجراي سياست‌هايي است که هدف‌هاي چندگانه را محقق کرده و اجراي آن‌ها سبب هم‌افزايي و تقويت اثرات مثبت بخش‌هاي مختلف مي‌شود. صنعت برق ايران نيز هم‌زمان چند هدف را دنبال مي‌کند: 1. تأمين برق پايدار و مطمئن براي رفاه خانوارها و توسعه اقتصاد صنعتي، کشاورزي و خدمات؛ 2. پايداري اقتصادي صنعت برق؛ 3. استفاده از ظرفيت و مزيت‌هاي فراواني انرژي در ايران براي افزايش صادرات و تأمين امنيت از مسير اقتصادي؛ 4. حفظ و صيانت از محيط‌زيست؛ اين‌ها اهدافي است که اگرچه همواره فقط درباره بخشي از آن‌ها گفته شده اما به دليل ماهيت زيرساختي و بنيادين بودن برق براي زندگي مردم ، همه آن‌ها توأمان در صنعت برق نهفته‌اند. سؤال مهم در ايران امروز اين است که: چگونه مي‌توان بر بستر تاريخ اقتصادي صنعت برق ايران (اقتصاد مبتني بر يارانه‌هاي هنگفت)، در شرايط دشوار اقتصاد خانوارها، ضروري شدن مديريت مصرف و اجتناب از هزينه‌هاي بسيار سنگين سرمايه‌گذاري براي توليد نيروي برق، و ضرورت‌هاي بسيار براي ارتقاي اميد و سرمايه اجتماعي، به همه اهداف مذکور توأمان دست يافت؟
یادداشت ها نظر نویسنده است و درج آن در وب سایت برق امید به منظور اشتراک گذاری نظرات خبرنگان و نخبگان کشور در این خصوص است. نظرات خود را در بخش انتهای این صفحه درج فرمایید.
طرح «برق اميد» که در يک سال گذشته در وزارت نيرو مطالعه، طراحي و ارزيابي شده و روز يکشنبه دوم شهريور 1399 به تصويب هيئت دولت رسيد، براي تلفيق همه اهداف مذکور تدوين شده است. طرح حاصل کار کارشناسي سنگين است و ابعاد و پيچيدگي‌هاي بسياري دارد که اطلاع‌رساني درباره آن بايد در فرصت‌هاي مقتضي به شيوه‌هاي گوناگون و با تکيه بر گفت‌وگوي اجتماعي و اقناع‌سازي صورت گيرد، اما طرح «برق اميد» به‌طور خلاصه شامل محورهاي زير است: 1. تعيين «الگوي مصرف پايه» و «حد پرمصرفي» 2. تقسيم مشترکين خانگي به سه گروه بر اساس الگوي مصرف پايه: کم‌مصرف (مصرف‌کننده زير الگوي مصرف پايه) خوش‌مصرف (بالاتر از الگوي مصرف پايه اما پايين‌تر از الگوي مصرف تعيين‌شده در مصوبه 27/12/1397 هيئت دولت) پرمصرف (بالاتر از الگوي مصرف تعيين‌شده در مصوبه 27/12/1397 هيئت دولت) 3. اطلاع‌رساني به کلیه مشترکين خانگی از طريق ارسال پيامک و زيرساخت قبض سبز درخصوص جايگاه‌شان در يکي از سه دسته مصرف‌کنندگان 4. اعمال تخفيف 100 درصدي براي مشترکين کم‌مصرف 5. بدون تغيير بودن تعرفه مصرف‌کنندگان خوش‌مصرف و در عين حال کمک به آن‌ها براي کاستن از مصرف و رسيدن به حد کم‌مصرفي و برخورداري از مزایای آن 6. دادن شش ماه فرصت به مشترکين پرمصرف براي پايين آوردن مصرف تا سطح خوش‌مصرفي، بدون تغيير تعرفه در اين بازه زماني و کمک به نصب صفحات توليد انرژي خورشيدي از طريق واسطه‌گري براي تأمين مالي بانکي با سود بسیار پایین و پرداخت سود توسط وزارت نيرو به بانک
طرح «برق اميد»، برق آن دسته مشترکيني را که پايبند به الگوي مصرف باشند و در دسته کم‌مصرف قرار بگيرند با تخفيف 100 درصد در اختيار ايشان قرار مي‌دهد و اين مشوقي براي همه مشترکين است تا مديريت مصرف را در پيش گيرند. اين گروه در حال حاضر حدود 30 درصد مصرف‌کنندگان، 8.5 ميليون مشترک و حدود 30 ميليون نفر را شامل مي‌شود. مصرف‌کنندگان خوش‌مصرف نيز در حال حاضر 55 درصد مشترکان، حدود 16.5 ميليون مشترک با جمعيت 43 ميليون نفر را شامل مي‌شوندکه در صورت کاهش مصرف متناسب با کاهش صورتحساب مورد تشویق قرار می‌گیرند. مشترکين پرمصرف در حال حاضر 15 درصد مشترکين، حدود 4.5 ميليون اشتراک و جمعيت حدود 10 ميليون نفر را در بر مي‌گيرند. که درصورت اصلاخ مصرف و یا نصب نیروگاه خورشیدی به دسته خوش‌مصرف‌ها منتقل می‌شوند. مصرف‌کنندگان خوش‌مصرف و پرمصرف مي‌توانند با بهينه‌سازي مصرف و تجهيزات و همچنین توسعه استفاده از انرژي خورشيدي، خود را به الگوي مصرف تعيين‌شده مقيد ساخته و از مزاياي برق با تخفيف برخوردار شوند. بديهي است که برخي مشترکين نيز به دليل سبک زندگي يا تمکن مالی ممکن است تمايلي به رعايت الگوي مصرف نداشته باشند و هزينه واقعي برق را بپردازند. اين سبب مي‌شود دولت برق پايه براي مردم تأمين کند و وظيفه حاکميتي خود را انجام دهد و مصرف بالاتر از برق پايه را به سازوکار بازار بسپارد و همين امر با توجه به محاسبات مربوط به تعداد مشترکين برق در سه گروه کم‌مصرف، خوش‌مصرف و پرمصرف، نشان مي‌دهد که اين طرح پايداري اقتصادي صنعت برق را افزايش خواهد داد.
مصرف‌کنندگان خوش‌مصرف و پرمصرف مي‌توانند با بهينه‌سازي مصرف و تجهيزات و همچنین توسعه استفاده از انرژي خورشيدي، خود را به الگوي مصرف تعيين‌شده مقيد ساخته و از مزاياي برق با تخفيف برخوردار شوند.
طرح «برق اميد» به‌طور خلاصه اين اهداف را دنبال مي‌کند: 1. مديريت و اصلاح الگوي مصرف برق شهروندان و ترويج درست مصرف کردن برق، به علاوه حمايت از مشترکين کم‌مصرف 2. کاهش مصرف مشترکين خانگي حدود 10 درصد و ايجاد ظرفيت مصرف اين ميزان برق در بخش توليدي کشور 3. ايجاد محرک‌هاي اقتصادي براي توسعه صنايع مرتبط با بهينه‌سازي مصرف انرژي و توليد تجهيزات برق خورشيدي و بهره‌مندي از مزاياي اقتصادي-اجتماعي سرمايه‌گذاري و اشتغال در اين بخش 4. مديريت مصرف برق و کاهش نرخ رشد بار اوج مصرف و به تبع آن کاستن از هزينه‌هاي سرمايه‌گذاري براي تأسيسات توليد برق و استفاده بهره‌ور از تأسيسات فعلي 5. توسعه سازوکارهاي مبتني بر بازار در صنعت و تجارت برق 6. تأمين برق پايه براي همه شهروندان به عنوان يکي از عناصر عدالت اجتماعي 7. مديريت مصرف و دست يافتن به کليه مزاياي محيط‌زيستي و اقتصادي ناشي از خاتمه دادن به بدمصرفي طبيعي است که توسعه صنعت بهينه‌سازي در ساختمان‌ها و تجهيزات مصرف‌کننده برق، سبب سرمايه‌گذاري در توليد اين تجهيزات و افزايش اشتغال نيز خواهد شد. مديريت مصرف هم‌چنين سبب کاهش توليد گازهاي گلخانه‌اي ناشي از توليد برق و هم‌چنين کاهش نياز به سرمايه‌گذاري در نيروگاه‌ها به منظور توليد برق براي گذر از اوج مصرف برق در سال (حدود ماه‌هاي خرداد تا پايان مرداد) مي‌شود. صنعت برق در دو سال گذشته نرخ رشد اوج بار را به 1 درصد رسانده و طرح «برق اميد» مي‌تواند سازوکاري براي تثبيت اين نرخ در درازمدت فراهم سازد. طرح «برق اميد» چنان‌که در ابتدا گفته شد، نمادي از بروز انديشه‌هاي توسعه‌يافته در صنعت برق ايران به منظور سازگار کردن اهداف بخش‌هاي مختلف اقتصادي، صنعتي، محيط‌زيستي، اجتماعي و سياسي است. ما کاملاً آگاهيم که فراهم کردن مقدمات اجراي طرح زمان قابل توجهي نياز دارد و به مانند هر طرح ملي بزرگ ديگري اين طرح نيز با ريسک‌ها و مسائلي که بايد به دقت پيش‌بيني شوند روبه‌روست. بخش مهمي از اين ريسک‌ها و ملزومات اجرايي در جريان مطالعات صورت‌گرفته شناسايي و براي اجراي موفقيت‌آميز طرح برنامه‌ريزي شده است. اطمينان داريم با جلب مشارکت نخبگان براي بررسي بيشتر طرح از ابعاد مختلف، و تشريح طرح براي مردم و شکل دادن به همکاري مبتني بر روابط برد-برد ميان صنعت برق و مصرف‌کنندگان خانگي قادريم اين طرح را به سرانجام رسانده و «برق اميد» به ارتقاي کيفيت زندگي خانوارها و هم‌چنين تحقق اهداف اقتصادي-اجتماعي نظير عدالت، اشتغال و رونق توليد کمک کند.
نویسنده یادداشت :محمد حسن متولی زاده
مدیرعامل شرکت توانیر
بـــرق اميــد
امیدی برای اصلاح مصرف برق بخش خانگی
محمد حسن متولی زاده
مدیرعامل شرکت توانیر
يکي از نشانه‌هاي توسعه‌يافتگي اجراي سياست‌هايي است که هدف‌هاي چندگانه را محقق کرده و اجراي آن‌ها سبب هم‌افزايي و تقويت اثرات مثبت بخش‌هاي مختلف مي‌شود. صنعت برق ايران نيز هم‌زمان چند هدف را دنبال مي‌کند: ۱. تأمين برق پايدار و مطمئن براي رفاه خانوارها و توسعه اقتصاد صنعتي، کشاورزي و خدمات؛ ۲. پايداري اقتصادي صنعت برق؛ ۳. استفاده از ظرفيت و مزيت‌هاي فراواني انرژي در ايران براي افزايش صادرات و تأمين امنيت از مسير اقتصادي؛ ۴. حفظ و صيانت از محيط‌زيست؛ اين‌ها اهدافي است که اگرچه همواره فقط درباره بخشي از آن‌ها گفته شده اما به دليل ماهيت زيرساختي و بنيادين بودن برق براي زندگي مردم ، همه آن‌ها توأمان در صنعت برق نهفته‌اند. سؤال مهم در ايران امروز اين است که: چگونه مي‌توان بر بستر تاريخ اقتصادي صنعت برق ايران (اقتصاد مبتني بر يارانه‌هاي هنگفت)، در شرايط دشوار اقتصاد خانوارها، ضروري شدن مديريت مصرف و اجتناب از هزينه‌هاي بسيار سنگين سرمايه‌گذاري براي توليد نيروي برق، و ضرورت‌هاي بسيار براي ارتقاي اميد و سرمايه اجتماعي، به همه اهداف مذکور توأمان دست يافت؟
طرح «برق اميد» که در يک سال گذشته در وزارت نيرو مطالعه، طراحي و ارزيابي شده و روز يکشنبه دوم شهريور ۱۳۹۹ به تصويب هيئت دولت رسيد، براي تلفيق همه اهداف مذکور تدوين شده است. طرح حاصل کار کارشناسي سنگين است و ابعاد و پيچيدگي‌هاي بسياري دارد که اطلاع‌رساني درباره آن بايد در فرصت‌هاي مقتضي به شيوه‌هاي گوناگون و با تکيه بر گفت‌وگوي اجتماعي و اقناع‌سازي صورت گيرد، اما طرح «برق اميد» به‌طور خلاصه شامل محورهاي زير است:
۱. تعيين «الگوي مصرف پايه» و «حد پرمصرفي»
۲. تقسيم مشترکين خانگي به سه گروه بر اساس الگوي مصرف پايه:
کم‌مصرف (مصرف‌کننده زير الگوي مصرف پايه)
خوش‌مصرف (بالاتر از الگوي مصرف پايه اما پايين‌تر از الگوي مصرف تعيين‌شده در مصوبه ۲۷/۱۲/۱۳۹۷ هيئت دولت)
پرمصرف (بالاتر از الگوي مصرف تعيين‌شده در مصوبه ۲۷/۱۲/۱۳۹۷ هيئت دولت)
۳. اطلاع‌رساني به کلیه مشترکين خانگی از طريق ارسال پيامک و زيرساخت قبض سبز درخصوص جايگاه‌شان در يکي از سه دسته مصرف‌کنندگان
۴. اعمال تخفيف ۱۰۰ درصدي براي مشترکين کم‌مصرف
۵. بدون تغيير بودن تعرفه مصرف‌کنندگان خوش‌مصرف و در عين حال کمک به آن‌ها براي کاستن از مصرف و رسيدن به حد کم‌مصرفي و برخورداري از مزایای آن
۶. دادن شش ماه فرصت به مشترکين پرمصرف براي پايين آوردن مصرف تا سطح خوش‌مصرفي، بدون تغيير تعرفه در اين بازه زماني و کمک به نصب صفحات توليد انرژي خورشيدي از طريق واسطه‌گري براي تأمين مالي بانکي با سود بسیار پایین و پرداخت سود توسط وزارت نيرو به بانک
طرح «برق اميد»، برق آن دسته مشترکيني را که پايبند به الگوي مصرف باشند و در دسته کم‌مصرف قرار بگيرند با تخفيف ۱۰۰ درصد در اختيار ايشان قرار مي‌دهد و اين مشوقي براي همه مشترکين است تا مديريت مصرف را در پيش گيرند. اين گروه در حال حاضر حدود ۳۰ درصد مصرف‌کنندگان، ۸.۵ ميليون مشترک و حدود ۳۰ ميليون نفر را شامل مي‌شود. مصرف‌کنندگان خوش‌مصرف نيز در حال حاضر ۵۵ درصد مشترکان، حدود ۱۶.۵ ميليون مشترک با جمعيت ۴۳ ميليون نفر را شامل مي‌شوندکه در صورت کاهش مصرف متناسب با کاهش صورتحساب مورد تشویق قرار می‌گیرند. مشترکين پرمصرف در حال حاضر ۱۵ درصد مشترکين، حدود ۴.۵ ميليون اشتراک و جمعيت حدود ۱۰ ميليون نفر را در بر مي‌گيرند. که درصورت اصلاخ مصرف و یا نصب نیروگاه خورشیدی به دسته خوش‌مصرف‌ها منتقل می‌شوند.
مصرف‌کنندگان خوش‌مصرف و پرمصرف مي‌توانند با بهينه‌سازي مصرف و تجهيزات و همچنین توسعه استفاده از انرژي خورشيدي، خود را به الگوي مصرف تعيين‌شده مقيد ساخته و از مزاياي برق با تخفيف برخوردار شوند. بديهي است که برخي مشترکين نيز به دليل سبک زندگي يا تمکن مالی ممکن است تمايلي به رعايت الگوي مصرف نداشته باشند و هزينه واقعي برق را بپردازند. اين سبب مي‌شود دولت برق پايه براي مردم تأمين کند و وظيفه حاکميتي خود را انجام دهد و مصرف بالاتر از برق پايه را به سازوکار بازار بسپارد و همين امر با توجه به محاسبات مربوط به تعداد مشترکين برق در سه گروه کم‌مصرف، خوش‌مصرف و پرمصرف، نشان مي‌دهد که اين طرح پايداري اقتصادي صنعت برق را افزايش خواهد داد.
طرح «برق اميد» به‌طور خلاصه اين اهداف را دنبال مي‌کند:
۱. مديريت و اصلاح الگوي مصرف برق شهروندان و ترويج درست مصرف کردن برق، به علاوه حمايت از مشترکين کم‌مصرف
۲. کاهش مصرف مشترکين خانگي حدود ۱۰ درصد و ايجاد ظرفيت مصرف اين ميزان برق در بخش توليدي کشور
۳. ايجاد محرک‌هاي اقتصادي براي توسعه صنايع مرتبط با بهينه‌سازي مصرف انرژي و توليد تجهيزات برق خورشيدي و بهره‌مندي از مزاياي اقتصادي-اجتماعي سرمايه‌گذاري و اشتغال در اين بخش
۴. مديريت مصرف برق و کاهش نرخ رشد بار اوج مصرف و به تبع آن کاستن از هزينه‌هاي سرمايه‌گذاري براي تأسيسات توليد برق و استفاده بهره‌ور از تأسيسات فعلي
۵. توسعه سازوکارهاي مبتني بر بازار در صنعت و تجارت برق
۶. تأمين برق پايه براي همه شهروندان به عنوان يکي از عناصر عدالت اجتماعي
۷. مديريت مصرف و دست يافتن به کليه مزاياي محيط‌زيستي و اقتصادي ناشي از خاتمه دادن به بدمصرفي
طبيعي است که توسعه صنعت بهينه‌سازي در ساختمان‌ها و تجهيزات مصرف‌کننده برق، سبب سرمايه‌گذاري در توليد اين تجهيزات و افزايش اشتغال نيز خواهد شد. مديريت مصرف هم‌چنين سبب کاهش توليد گازهاي گلخانه‌اي ناشي از توليد برق و هم‌چنين کاهش نياز به سرمايه‌گذاري در نيروگاه‌ها به منظور توليد برق براي گذر از اوج مصرف برق در سال (حدود ماه‌هاي خرداد تا پايان مرداد) مي‌شود. صنعت برق در دو سال گذشته نرخ رشد اوج بار را به ۱ درصد رسانده و طرح «برق اميد» مي‌تواند سازوکاري براي تثبيت اين نرخ در درازمدت فراهم سازد.
طرح «برق اميد» چنان‌که در ابتدا گفته شد، نمادي از بروز انديشه‌هاي توسعه‌يافته در صنعت برق ايران به منظور سازگار کردن اهداف بخش‌هاي مختلف اقتصادي، صنعتي، محيط‌زيستي، اجتماعي و سياسي است. ما کاملاً آگاهيم که فراهم کردن مقدمات اجراي طرح زمان قابل توجهي نياز دارد و به مانند هر طرح ملي بزرگ ديگري اين طرح نيز با ريسک‌ها و مسائلي که بايد به دقت پيش‌بيني شوند روبه‌روست. بخش مهمي از اين ريسک‌ها و ملزومات اجرايي در جريان مطالعات صورت‌گرفته شناسايي و براي اجراي موفقيت‌آميز طرح برنامه‌ريزي شده است. اطمينان داريم با جلب مشارکت نخبگان براي بررسي بيشتر طرح از ابعاد مختلف، و تشريح طرح براي مردم و شکل دادن به همکاري مبتني بر روابط برد-برد ميان صنعت برق و مصرف‌کنندگان خانگي قادريم اين طرح را به سرانجام رسانده و «برق اميد» به ارتقاي کيفيت زندگي خانوارها و هم‌چنين تحقق اهداف اقتصادي-اجتماعي نظير عدالت، اشتغال و رونق توليد کمک کند.
